Flash Loans چیست؟

قطعا شما نیز مانند بسیاری از افراد، با عبارت Flash Loan یا همان وام فوری مواجه شده‌اید. از جهت دیگر، فردی که با حوزه ارزهای دیجیتال آشنا نباشد، احتمالاً ذهنش درگیر وام‌های بانکی عادی خواهد شد که ظرف مدت ۱ تا ۲ هفته پرداخت می‌شوند، اما برای ما و شما که علاقه‌مند به اخبار و رویدادهای حوزه ارزها هستیم، قضیه کمی متفاوت خواهد بود.

درواقع، امروزه به لطف پروژه‌های مختلف حوزه ارزها، امکان دریافت Flash Laon آن‌ هم در کسری از ساعت، فراهم‌ شده است. درحقیقت، این وام‌ها که مختص فضای ارزها هستند، با ویژگی‌ها، کاربردها و البته معایب مخصوص به خود همراه هستند که همگی این موارد را در این مطلب بررسی کرده‌ایم.

مفهوم Flash Loans

جالب است بدانید که برعکس وام‌های عادی، برای دریافت وام فوری نیازی به ذخیره دارایی، قراردادن وثیقه یا حتی اثبات درآمد نیست. در نگاه نخست این ویژگی‌ها بسیار جذاب و ترغیب‌کننده به نظر می‌رسد، ولی این تمامی ماجرا نیست. درحقیقت پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز  (DeFi) سرویس‌های متنوعی در حوزه وام‌های ارزی ارائه می‌کنند که یکی از آن‌ها Flash Laon  است. بیشتر این پروتکل‌ها نیز در بستر شبکه بلاک چین اتریوم توسعه ‌یافته‌اند.

شبکه آوه (Aave) بستری برای ارائه وام‌های ارزی است. ایده اصلی پدیدآمدن سرویس Flash Loans در سال ۲۰۲۰ توسط این شبکه مطرح شد. در حال حاضر Flash Laon هیچ مشابهی در سیستم بانکداری سنتی و متمرکز ندارد و مفهومی جدید در دنیای اقتصاد به‌حساب می‌آید.

اما بد نیست پیش از آنکه به‌طور کامل وارد مفهوم وام‌های فوری شویم، مروری داشته باشیم بر جزئیات وام‌های عادی که بانک‌ها پرداخت می‌کنند و همچنین روند وام‌دهی در حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای.

سیستم وام‌های سنتی و وام‌دهی در دیفای

به‌طورکلی، وام‌های سنتی در بیشتر موارد تحت نظارت بانک‌ها و مؤسسات مالی ارائه می‌شوند که کنترل‌کننده و واسطه بین سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان هستند. در این حالت، وام‌گیرنده باید دارایی مشخصی را به‌عنوان وثیقه در اختیار بانک قرار دهد تا بتواند مبلغ مشخصی پول دریافت کند. همچنین این وام‌ها عموماً با بهره نسبتاً بالایی همراه هستند؛ البته یکی از مشکلات مهم وام‌های سنتی و وام‌های معمولی در دیفای نیاز به وثیقه کلان است.

اگرچه این سیستم سال‌ها موجب تأمین بودجه و رونق چرخه کسب‌ و کارها و شرکت‌های تولیدی مختلف شده است، مشکلاتی مانند معیارهای سخت‌گیرانه بانک‌ها برای احراز هویت مشتریان، فرایند طولانی ثبت درخواست وام و بهره کلان برخی وام‌ها (به‌ویژه مواردی که پشتوانه وثیقه اندک دارند) سبب شده است بسیاری از افراد و استارتاپ‌های کوچک واجد صلاحیت دریافت وام نباشند یا آن را بسیار دیر دریافت کنند.

از طرفی، فناوری دفتر کل توزیع‌شده به کاربران اجازه می‌دهد محصولات و خدماتی مانند وام‌های دیجیتال را به شکلی غیرمتمرکز و همتا به همتا (Peer-to-peer) دریافت کنند. در وام‌دهی دیفای به‌جای نهادهای مالی متمرکز با قراردادهای هوشمندی سروکار داریم که براساس الگوریتم‌ها کار می‌کنند و اغلب بدون نیاز به فرایند پیچیده شناخت و احراز هویت مشتری، خدمات مالی یکسان با نرخ بهره مشخص در اختیار تمام کاربران قرار می‌دهند.

با وجود این‌، با توجه به نوسانات دارایی‌های دیجیتال، بیشتر پلتفرم‌ها به‌منظور پوشش ریسک، وثیقه‌ای بیش از میزان خود وام از کاربر درخواست می‌کنند که این مسئله می‌تواند روند وام‌گیری را با خطرها و مشکلات متعددی به‌ویژه برای وام‌گیرنده روبه‌رو کند.

وام فوری چیست؟

درحقیقت درست مانند وام‌های سنتی، وام فوری نیز باید به‌طور کامل بازپرداخت شود. در فرایند وام‌دهی، گیرنده وام پول را از قرض‌دهنده دریافت خواهد کرد. پس از مدت کوتاهی مبلغ موردنظر به همراه بهره به قرض‌دهنده پس داده خواهد شد. اساساً Flash Loan  از چند عنصر اصلی تشکیل ‌شده است که در ادامه آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.

قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)

به‌طورکلی قراردادهای هوشمند ابزاری هستند که در بیشتر بلاک چین‌های فعلی استفاده می‌شوند. درحقیقت به‌کمک قراردادهای هوشمند، از دست ‌به ‌دست شدن دارایی قبل از بازپرداخت کامل جلوگیری خواهد شد. همچنین گیرنده Flash Loans موظف است قبل از اتمام معامله، کل مبلغ را بازگرداند. از طرفی اگر بخشی از معامله انجام نشود، قرارداد به‌طور خودکار فسخ می‌شود و گویا اصلاً معامله‌ای انجام ‌نشده است.

وام بدون وثیقه

برخلاف وام‌های سنتی، وام فوری نیازی به وثیقه ندارد. اگرچه نبود وثیقه به معنای پرداخت‌نکردن پول توسط وام‌گیرنده نیست. Flash Loan در یک بازه زمانی کوتاه (چند ثانیه یا حتی چند دقیقه) انجام می‌شود؛ درنتیجه اینکه در مفهوم وام‌های فوری به‌جای دریافت وثیقه، از مفهوم قراردادهای هوشمند استفاده خواهد شد.

معاملات آنی

Flash Laon به‌سرعت پرداخت و در چند دقیقه نیز تسویه می‌شود. به‌کمک قراردادهای هوشمند نیازی به طی‌کردن فرایندهای اداری و مستندسازی نیست؛ درنتیجه تمام فرایندهای ارائه درخواست، تأیید، واریز و تسویه، ظرف مدت کوتاهی انجام می‌شود.

نحوه کارکرد وام‌های فوری

اساساً فرایند تکمیل پرداخت و بازپرداخت یک وام فوری تنها چند ثانیه زمان خواهد برد. در همین چند ثانیه دارایی قرض‌داده‌شده واریز و پس از مدت کوتاهی به همراه سود به‌حساب قرض دهنده منتقل خواهد شد. از طرفی، اگر این معاملات سودده باشد، معمولاً شامل درصدی کارمزد خواهد شد؛ برای ‌مثال مراحل دریافت Flash Laon در پلتفرم آوه به شکل زیر خواهند بود:

1)ارائه درخواست

2)انجام معامله به‌کمک دارایی قرض گرفته‌شده

3)بازپرداخت دارایی به همراه کارمزدی معادل ۰٫۰۹ درصد

اگر هرکدام از مراحل فوق به‌طور صحیح و کامل انجام نشود، قرارداد هوشمند به‌صورت عکس عمل کرده و معامله به سود منجر نخواهد شد.

اساساً از نظر تئوری وام فوری گزینه‌ای کم‌خطر برای فعالان حوزه ارزهاست. درواقع به‌کمک این وام‌ها می‌توان از نقدینگی موجود در بازار کسب درآمد کرد؛ البته بهترین روش برای دریافت این وام آن است که توسط زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) یک قرارداد هوشمند مبتنی بر بلاک چین اتریوم ایجاد کنید. از طرفی، پلتفرم‌های آوی، dYdX، کامپاند (Compound) و یونی سواپ (Uniswap) می‌توانند بهترین گزینه‌ها برای این منظور باشند.

همچنین شما می‌توانید از طریق پلتفرم فروکامبو (Frucombo) بدون نیاز به کدنویسی وام فوری بگیرد. با این ‌حال نمی‌توان اذعان داشت که این گزینه برای افراد تازه‌کار انتخاب مناسبی است. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که پلتفرم‌هایی مانند فروکامبو که قابلیت Flash Laon بدون نیاز به کد نویسی را دارند، دسترسی به پروتکل‌ها و ارزهای دیجیتال محدودتری را ارائه می‌دهند؛ درنتیجه اینکه این نوع وام‌ها برای تمام معامله‌گران مناسب نیستند.

البته همان‌طور که گفتیم، برای استفاده از وام فوری نیاز است سریع عمل کنید. لزوم استفاده از سرعت، چیزی است که قراردادهای هوشمند را وارد بازی می‌کند. سازوکار قرارداد هوشمند، امکان ایجاد یک تراکنش اصلی را فراهم می‌کند؛ به‌طوری‌که در دل هر تراکنش اصلی، تعدادی تراکنش فرعی قرار بگیرند. اگر هرکدام از تراکنش‌های فرعی با شکست مواجه شوند، تراکنش اصلی هرگز انجام نخواهد شد.

به بیان ساده‌تر فرض کنید یک ارز در استخر نقدینگی الف به قیمت یک دلار و در استخر نقدینگی ب به قیمت ۱.۱ دلار معامله می‌شود. این اختلاف قیمت فرصت خوبی برای کسب سود به‌حساب می‌آید؛ پس شما می‌توانید ارز مدنظر را در استخر الف خریداری کرده و در استخر ب بفروشید، ولی اگر هیچ بودجه‌ای بری انجام این کار نداشته باشید، می‌توانید از Flash Loan استفاده کنید تا فرصت آربیتراژ در یک بلوک را از دست ندهید.

فرض کنید تراکنش اولیه و اصلی شما یک وام فوری فلش به میزان هزار BUSD معادل هزار دلار باشد. ما این وام را از یک پلتفرم دیفای دریافت کرده و باید فوری آن را بازپرداخت کنیم. قدم نخست این است که آن را به تراکنش‌های فرعی کوچک‌تری تقسیم کنیم. به‌طورکلی مراحل انجام این فرایند به شکل زیر است:

۱- ابتدا وجوه قرض گرفته‌شده به کیف پول شما منتقل می‌شوند.

۲- شما هزار دلار ارز از استخر نقدینگی الف (معادل هزار BUSD) خریداری می‌کنید.

۳- هرکدام از این ارزها به قیمت ۱٫۱ دلار فروخته و جمعاً مبلغ هزار و صد دلار به‌حساب شما واریز می‌شود.

۴- کل مبلغ وام به ‌اضافه کارمزد آن را به قرارداد هوشمند Flash Laon منتقل کرده و با انجام این کار شما بازپرداخت را با موفقیت انجام داده‌اید و تراکنش نهایی می‌شود.

۵- اگر هرکدام از این معاملات فرعی نتوانند به‌موقع انجام شوند، وام‌دهنده تراکنش اصلی را قبل از نهایی‌شدن لغو می‌کند.

درحقیقت با استفاده از این روش می‌توانید وام‌های فوری بگیرید و بدون هیچ ریسک و بدون ارائه هیچ وثیقه‌ای به سود برسید. اساساً فرصت‌هایی که وام‌های فوری برای کسب سود ایجاد می‌کنند، معمولاً شامل سوآپ یا مبادله وثیقه و آربیتراژ قیمت است.  همچنین در نظر داشته باشید که Flash Loan تنها در یک زنجیره ‌استفاده می‌شود؛ یعنی آینه انتقال وجوه به یک زنجیره دیگر قانون معامله را زیر پا می‌گذارد؛ از این‌رو نمی‌توانید از این نوع وام ارز دیجیتال برای تراکنش‌های بین زنجیره‌ای استفاده کنید.

مزایا و معایب وام فوری

استفاده از وام‌های فوری مزایای بسیاری دارد، اما این فناوری نسبتاً جدید معایبی هم دارد که باید در نظر گرفته شوند.

مزایا وام فوری

نیازی به وثیقه ندارد.

در عرض چند ثانیه انجام می‌شود.

طراحی‌شده تا از پیش‌فرض‌ها جلوگیری کند.

امکان کسب سود بدون نیاز به سرمایه اولیه را فراهم می‌کند.

معایب وام فوری

یک محصول درحال‌توسعه است.

مشروط به بهره‌برداری است.

خارج از فضای ارزهای دیجیتال کاربرد چندانی ندارد.

به دانش فنی نسبتاً زیاد نیاز دارد.

خطر هک شدن پلتفرم وام‌دهنده وجود دارد.

کاربردهای وام فوری

بیشترین کاربرد این وام در پروتکل‌های دیفای است. این پروتکل‌ها اغلب در شبکه اتریوم (ETH) و زنجیره هوشمند بایننس (BSC) توسعه داده‌ شده‌اند. به‌جز پلتفرم آوه، صرافی dYdX و صرافی یونی سواپ (Uniswap) نیز سابقه خوبی در ارائه وام فوری دارند.

از آگوست ۲۰۲۰ (مردادماه ۱۳۹۹)، وام‌های فوری در دسترس تمام کاربران قرار گرفته است. تا قبل از آن برای دریافت یک Flash Laon باید از مهارت کدنویسی استفاده می‌شد. پلتفرم‌هایی مثل فوروکامبو و دیفای سیور (DeFi Saver) نیاز به کدنویسی را از بین برده‌اند تا کاربران زیادی از کاربردهای این سرویس جذاب استفاده کنند.

البته پلتفرم یونی سواپ هم نسخه Flash Loan خود را در قالب تبادل فوری یا فلش سواپ (Flash Swap) ارائه می‌کند. برخلاف سایر معاملات در یونی سواپ که برای مبادله باید ابتدا توکن‌های واریزی را ارسال کنید، در تبادل فوری می‌توانید مشابه با Flash Laon، ابتدا توکن برداشت کنید. اگر نتوانید در عرض چند ثانیه به‌اندازه برداشتتان واریزی داشته باشید، کل تراکنش برگشت می‌خورد.

به‌ بیان ‌دیگر، تبادل فوری به شما اجازه می‌دهد توکن‌های مبتنی بر اتریوم را بدون هزینه برداشت کنید، مشروط بر اینکه درنهایت یا با جفت ارز مربوط هزینه توکن‌های برداشت‌شده را بپردازید یا توکن‌های برداشت‌شده را بازگردانید. البته در این ‌بین باید به فکر پرداخت کارمزد تراکنش مبادلات هم باشید.

مثلاً می‌توانید از استخر نقدینگی رپد اتر/ دای (wETH/DAI) توکن ‌دای برداشت کنید. از هر نوع منطق آربیتراژی که مایل هستید برای کسب سود استفاده کنید و درنهایت، علاوه بر کارمزد تراکنش سه دهم درصدی، به همان میزان دای بازپرداخت کنید یا معادل آن رپد اتر بپردازید. اساساً وام‌های فوری از کاربردهای گوناگونی برخوردار هستند که در ادامه به هرکدام از آن‌ها خواهیم پرداخت:

آربیتراژ وام فوری (Flash loan arbitrage)

یکی از راه‌های کسب درآمد معامله‌گران، استفاده از اختلاف قیمت‌ها در بین صرافی‌های رمز ارزی است. معامله‌گران با استفاده از این وام خرید را در صرافی اول و فروش را در صرافی دوم انجام می‌دهند و از نوسان قیمت‌ها کسب درآمد می‌کنند.

تبادل وثیقه (Collateral swaps)

به‌طورکلی تبادل وثیقه زمانی رخ می‌دهد که معامله‌گر از Flash Loan برای بازپس‌گیری وثیقه خود استفاده می‌کند. در این حالت، دارایی کاربر به‌عنوان وثیقه در اختیار پلتفرم دیگری است.

تأمین مالی مجدد بدهی‌ها

از وام فوری می‌توان برای تأمین مالی مجدد بدهی یا تغییر نرخ بهره در پروتکل‌های وام‌دهی ارزهای دیجیتال استفاده کرد.